Asetaminofen “Parasetamol” olarak da bilinir. Asetaminofen yani parasetamol insanlar için nonnarkotik ve antipiretik bir ilaçtır. Bu ajan genellikle salisilatların yerine geçer. Aspirin olarak bilinen salisilatlar gastrik ülserasyon için risk oluştururlar. Ayrıca Trombosit adezyon ya da agregasyonunun inhibisyonuna neden oldukları için kan sulandırıcı olarak kullanılırlar. İnsanlar için güvenli kabul edilseler de kedi ve köpekler için zehirli etki gösterirler.
Kedilerdeki zehirlenme; genellikle sahipleri tarafından ağrı, ateş ve belirlenemeyen rahatsızlıkları için verilen asetaminofen sonucu meydana gelir. Köpeklerde zehirlenme uygun şekilde saklanmamış tabletlerin kaza ile alınması sonucu meydana gelir.
Zehirlenmenin metabolizma ve mekanizması:
Kediler asetaminofene çok duyarlıdırlar. Asetaminofen öncelikle karaciğerde metabolize olur. Sitokrom P450’de biyotransformasyona uğrar ve aktif metabolitine ayrılır. Kedilerde 20 mg/kg dozda asetaminofenin yarı ömrü 0,6 saattir. 60 mg/kg artan dozda ise yarı ömrü 2,4 saate ulaşır.
Toksik etkileri:
Toksik dozlarda asetaminofen genellikle hepatik nekroza neden olur (köpeklerde).
Methemoglobinemi ve Heinz body annemi genellikle kedilerde görülür.
Ağrılı abdomen (karın ağrısı), karaciğer enzimlerinde artış (ALT-AST), hipoproteinemi, sarılık, hipoglisemi, koagülopati, ensefalopati görülür.
Semptomlar:
Zehirlenmenin belirtileri ilacın alımını takiben 1-4 saat içinde ama genellikle 6-24 saat içinde görülmeye başlar.
Kedilerde çikolata-kahverengi mükoz membran belirli klinik işarettir; methemoglobinemi için tipiktir. Ağız mukozasında siyanoz, dispne ve taşikardi mevcuttur. Bu belirtiler dokularda hipoksiye neden olur ve bazen kusma ile birleşir. Yüzde, boyunda, ekstremitelerde ödem ilaç alındıktan 12-48 saat sonra rapor edilmiştir. Depresyon, hipotermi, ataksi, konjonktival ödem ve dilatasyon, tepki vermeyen pupillar refleks rapor edilmiştir. Daha az olarak da hipersalivasyon, hiperestezi ve konvülsiyonlar görülür. Koma gelişirse prognoz zayıftır.
Tedavi:
Tedavideki amaç genellikle ilacın sindirim sisteminde emilimini azaltmak, asit-baz ve elektrolit dengesini düzeltmek, dehidrasyonun düzeltmek, değişime uğramamış ilacın atılımını sağlamaktır. Spesifik tedavi; glutatyon stoklarını onarmayı, methemoglobinemiyi ortadan kaldırmayı ve dokulara oksijen iletimini düzenlemeyi amaçlamalıdır.
İlave oksijen uygulanmalı, temas ve stres minimuma indirilmeli, IV sıvı tedavisi uygulanmalı, diürez sağlanmalı, gastrik lavaj yapılmalı ve kusturulmalıdır.